නවසීලන්තයට (New Zealand) සංචාරය කරන විට හෝ ස්ථිර පදිංචියට එන විට රටේ ජෛව ආරක්ෂාව (Biosecurity) සහ රේගු (Customs) නීති ගැන දැනුවත් වීම අත්‍යවශ්‍යයි. මේ නීතිවල ප්‍රධාන අරමුණ වන්නේ රටේ සුවිශේෂී පරිසරය, කෘෂිකර්මාන්තය සහ සෞඛ්‍ය ආරක්ෂා කිරීමයි.

🚫 රැගෙන යා නොහැකි (Prohibited) සහ සීමා සහිත (Restricted) දෑ

ඔබට නවසීලන්තයට රැගෙන ඒමට සම්පූර්ණයෙන්ම තහනම් (Prohibited) වන හෝ අනුමැතියක් (permit) අවශ්‍ය වන සීමා සහිත (Restricted) ද්‍රව්‍ය තිබෙනවා.

  • සියලු වර්ගවල ආහාර (All Food): නැවුම් පළතුරු (fresh fruit), එළවළු (vegetables), මස් (meat), මාළු (fish), කිරි නිෂ්පාදන (dairy products), මී පැණි (honey), සහ ගෙදර හැදූ හෝ පිසූ ආහාර (homemade or cooked food).
  • ශාක සහ සත්ව නිෂ්පාදන (Plant and Animal Products): බීජ (seeds), සජීවී හෝ මියගිය සතුන් (live or dead animals) හෝ කෘමීන් (insects), පිහාටු (feathers), ලී භාණ්ඩ (wooden items), සහ ඇතැම් ඖෂධ (herbal medicines).
  • භාවිතා කළ එළිමහන් උපකරණ (Used Outdoor Equipment): කඳවුරු උපකරණ (camping gear), ගොල්ෆ් ක්ලබ් (golf clubs), හෝ පාවිච්චි කළ සපත්තු (used footwear) – මේවා පස, බීජ හෝ ජල අවශේෂවලින් පිරිසිදු කළ යුතුය.
  • රේගු (Customs) සහ වෙනත් තහනම් ද්‍රව්‍ය:
    • ආයුධ සහ පතරොම් (Firearms and Weapons): ඇතැම් වර්ගයේ පිහි (knives), ගිනි අවි (firearms) – මේවාට විශේෂ අවසර (permit) අවශ්‍යයි.
    • හානිකර ප්‍රකාශන (Objectionable Material): ලිංගිකත්වය, අපරාධ හෝ ප්‍රචණ්ඩත්වය අන්තර්ගත වන ප්‍රකාශන හෝ ද්‍රව්‍ය.
    • නීති විරෝධී මත්ද්‍රව්‍ය (Illegal/Controlled Drugs).
    • අවදානමට ලක් වූ සත්ව හා ශාක විශේෂ (Endangered Species): CITES යටතේ සීමා කර ඇති සතුන් හෝ ශාක කොටස් වලින් සාදන ලද සිහිවටන (souvenirs) (උදා: ඇතැම් කොරල් (corals), උරග හම් (reptile skins)). මේවාට විශේෂ CITES බලපත්‍ර (permit) අවශ්‍යයි.
    • ඇතැම් ඖෂධ (Medicines): මාස 3කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් හෝ පාලනය කළ ඖෂධ (controlled drugs) රැගෙන එන්නේ නම්, වෛද්‍යවරයෙකුගේ ලිපියක් සහ ඔරිජිනල් ඇසුරුම් (original packaging) අවශ්‍යයි.

🛃 ප්‍රකාශ කිරීමේ (Declaration) ක්‍රියාවලිය (Process)

නවසීලන්තයට පැමිණෙන සෑම පුද්ගලයෙකුම New Zealand Traveller Declaration (NZTD) පිරවිය යුතුයි. මෙය නොමිලේ (free) වන අතර ගුවන් තොටුපළට පැමිණීමට පෙර ඔන්ලයින් (online) හෝ NZTD App හරහා සම්පූර්ණ කළ හැකියි.

1. NZTD පිරවීම:

  • ඔබගේ ගමන් විස්තර (travel details), විදේශ ගමන් බලපත්‍රය (passport), සහ ඔබ රැගෙන එන ද්‍රව්‍ය (goods) පිළිබඳ තොරතුරු මෙහි ඇතුළත් කළ යුතුයි.
  • ඔබ කිසියම් අවදානම් ද්‍රව්‍යයක් (risk item) රැගෙන එන්නේ නම්, ප්‍රකාශන පත්‍රිකාවේ (declaration form) අදාළ කොටස්වලට ඔව් (Yes) ලෙස සලකුණු කරන්න.

2. පරීක්ෂාව (Inspection) සහ අවසන් තීරණය:

  • ගුවන් තොටුපළට පැමිණි පසු, ඔබගේ ප්‍රකාශය (declaration) පරීක්ෂා කරනු ලැබේ.
  • ඔබ ප්‍රකාශ කළ භාණ්ඩ, Ministry for Primary Industries (MPI) හෝ Customs නිලධාරීන් විසින් පරීක්ෂා කරනු ඇත.
  • යම් භාණ්ඩයක් අවදානම් සහිත නම්, එයට ප්‍රතිකාර (treatment) කිරීමට (එය ඔබට ගෙවීමට සිදුවිය හැක), ආපසු යැවීමට (re-ship) හෝ විනාශ කිරීමට (destroy) ඔවුන්ට සිදුවිය හැක.
  • ඔබට සැකයක් ඇත්නම්, සෑම විටම “ප්‍රකාශ කරන්න” (Declare it). ප්‍රකාශ කළ භාණ්ඩ නීතිමය වශයෙන් අවදානම් නොවේ නම්, බොහෝ විට ඔබට ඒවා රැගෙන යාමට අවසර ලැබේ.

3. ඇම්නෙස්ටි බින් (Amnesty Bins):

  • ඔබ නොදැනුවත්ව රැගෙන ආ නමුත් ප්‍රකාශ කිරීමට අකමැති හෝ නීති විරෝධී යැයි සැක කරන ද්‍රව්‍ය, ගුවන් තොටුපළේ ඇති ඇම්නෙස්ටි බින් (කහ පැහැති කුණු කූඩ) වලට දැමීමෙන් දඩයකින් (fine) වැළකී සිටිය හැක.

💸 දඩ (Fines) සහ දඬුවම් (Penalties)

අවදානම් ද්‍රව්‍යයක් (risk item) ප්‍රකාශ නොකිරීම (Failing to Declare) හෝ වැරදි ප්‍රකාශයක් (False Declaration) කිරීම බරපතල වරදක් වන අතර, එයට දැඩි දඬුවම් නියම කළ හැකියි.

  • ක්ෂණික දඩය (Instant Fine): අවම වශයෙන් NZD $400 ක ක්ෂණික දඩයක් (instant fine) නියම කළ හැකිය. මෙය “strict liability offence” යටතේ එන අතර, ඔබ නොදැනුවත්ව කළත් දඩය ගෙවීමට සිදුවේ.
  • උසාවි දඬුවම් (Court Penalties): බරපතල ලෙස නීති උල්ලංඝනය කළහොත් හෝ හිතාමතා සැඟවීමට උත්සාහ කළහොත්, ඔබට NZD $100,000 දක්වා දඩයක්, වසර 5ක් දක්වා සිර දඬුවමක් (prison term) හෝ නවසීලන්තයෙන් පිටුවහල් කිරීමක් (deportation) පවා සිදුවිය හැකිය.

ඕනෑම සැකයක් ඇත්නම්, සෑම විටම ප්‍රකාශ කිරීම (Declare) ආරක්ෂිතම ක්‍රමයයි!